Türkiyənin İraqdakı varlığı ilə bağlı şok statistika və faktlar

Media mənbələrinin məlumatına görə, Türkiyə məqsədlərinə çatmaq üçün son bir neçə ildə İraqda hərbi və iqtisadi varlığını gücləndirib.
Ötən illər ərzində İraqın siyasi dairələrində, eləcə də xarici çevrələrdə Türkiyənin İraqın şimalında mövcudluğu və Ankaranın yerləşdirilən hərbçilərin sayı və onların mövcudluğunun səbəbi haqdakı əsaslandırmaları ilə bağlı müzakirələr intensivləşib.
Əl-Məyadin xəbər saytı bu yaxınlarda bir xəbərdə bu məsələni işıqlandırıb və yazıb ki, böyük şəklə baxaraq Türkiyənin təhlükəsizlik, hərbi, siyasi və sosial prizmadan mövcudluğu üçün bir sıra hədəflər müəyyən etmək olar.
Bunun bir hissəsini Ankaranın özü açıq şəkildə elan edib və təsdiqləyib, digər hissəsini isə bu ölkənin dostları, müttəfiqləri, rəqibləri və düşmənləri bildirib.
Əl-Məyadin daha sonra Ankaranın İraqdakı mövcudluq hədəfini belə izah etdi:
“Kürdüstan Fəhlə Partiyasının (PKK) Türkiyə qolu tərəfindən təhdid edilən Türkiyənin milli təhlükəsizliyinin qorunması;
Bu bölgə Türkiyənin coğrafi dərinliyində partiyanın hərbi əməliyyatlarının əsas başlanğıc nöqtəsidir və PKK bu məqsədlə bir sıra coğrafi, texniki, maddi-texniki və siyasi amillər və şəraitlərdən istifadə edir.”
Hesabatda deyilir: “PKK inkişaf edib genişləndikcə, Türkiyə də varlığını genişləndirməyə çalışır ki, bu da sərhədyanı ərazilərdən çox-çox uzaqlara qədər uzanıb.
Hətta bu mövcudluq hərbi miqyasla məhdudlaşmayıb və Neynəva vilayətinin sərhədlərinə qədər davam edib.
Türkiyənin İraqdakı mövcudluğu minlərlə əsgərin, hər cür silahın və qabaqcıl hərbi texnikanın yerləşdiyi böyük bazalar şəklini almışdır. Misal olaraq Neynəva əyalətinin Bişiqa şəhərindəki Zelikan bazasını göstərə bilərik.”
Əl-Məyadin Türkiyənin ikinci hədəfini belə izah edib:
“Osmanlı İmperatorluğunun dağılması və tənəzzülündən keçən 100 ildən sonra onun arzularını dirçəltmək cəhdi;
Bu hədəfin əlamətləri Ankaranın hərtərəfli inkişaf siyasətləri ilə aydınlaşır.
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu siyasəti həyata keçirir, Türkiyənin siyasi dairələri və mediası da bu siyasəti geniş şəkildə təbliğ edir.
Livan xəbər saytı bildirib: “Ərdoğan Ankaranın bölgədə heç bir inkişaf istəklərinin olmadığını israr etsə də, ölkə quruda və dənizdə eyni dərəcədə inkişaf etmək üçün səylərini davam etdirir.
“Mavi Vətən” layihəsinin özü də “Türkiyəyə bitişik məntəqələrin sularında və Şərqi Aralıq dənizi, Qara dəniz və Egey dənizlərinin kontinental şelfində iqtisadiyyatın müstəsna hökmranlığına can atdığının əyani göstəricisidir.
Əl-Məyadin əlavə edib: “Türkiyənin bir çox dairələrində davamlı olaraq təkrarlanır ki, Prezident Ərdoğan bu planı xüsusən də 2016-cı ildə uğursuz çevrilişdən sonra, özünün xarici siyasət prioritetlərindən biri edib.”
Almaniyanın Berlin şəhərindəki Türk Tətbiqi Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqatçısı bu məsələyə işarə edərək deyib: “Mavi vətən anlayışı yalnız 2016-cı ildə Ərdoğan hökumətinə qarşı çevriliş cəhdindən sonra gündəmə gəlib. Çünki o, millətçilərlə siyasi ittifaq yaratmağa meyl edirdi və daha sonra düşməncəsinə xarici siyasət yeritməyə başladı. Bunun ardınca Türkiyə silahlı qüvvələri Şimali İraqdan Liviyaya qədər qarşıdurmaya daxil olub.”
Əl-Məyadin saytı Türkiyənin üçüncü hədəfini belə bəyan edib:
“Ərəblərin, kürdlərin və türkmənlərin onunla bağlı müharibə apardığı neftlə zəngin Kərkük vilayətində yerləşən İraq türkmənlərinin müdafiəsi;
Ankara bu hədəfinin haqlı olduğuna inanır. Məlumata görə, Türkiyə hökuməti bu məsələ ilə bağlı dəqiq açıqlama verməkdən çəkinmir və bundan əlavə, türkmən xalqını dəstəkləməyi özünün əxlaqi və insani məsuliyyəti hesab edir.”
Əl-Məyadin əlavə edib:
“2021-ci il iyulun ortalarında Türkiyənin səfiri Rza Günay Kərkükə səfəri zamanı açıq şəkildə dedi: İraqın Kərkük şəhəri türkmənlərdən ibarətdir və bu ölkə (Türkiyə) bu şəhərin qayğısına qalır və orada yaşayan türkmənlərə dəstəyini davam etdirmək niyyətindədir. O, onları “İraq türkləri və qohumları” da adlandırıb.”
Ankaranın növbəti hədəfi belədir:
“Yaxın Şərq bölgəsində Türkiyənin təkcə regional səviyyədə deyil, beynəlxalq səviyyədə də təsirli rol oynamasına imkan verəcək şəkildə üstünlüyə nail olmaq.”
Bu məqsəd Osmanlı İmperiyasının arzularını canlandırmaq idealına uyğundur. Ankara ilə Qahirə, Ər-Riyad və Əbu-Dabi kimi bəzi ərəb hökumətləri və regionları arasında kəskin fikir ayrılıqları və toqquşmalar hər hansı şəkildə Türkiyənin artan ambisiyalarının xarakterini və onun hər yerdə inkişaf, hökmranlıq və təsir göstərmək istəyini əks etdirir.”
Əl-Məyadin yazır: “Bundan əlavə, 2009-cu ildə bir qrup türkdilli ölkənin iştirakı və Türkiyənin nəzarəti və rəhbərliyi ilə regional iqtisadi koalisiya ünvanında “Türk Ölkələri Təşkilatı”nın yaradılması da Türkiyənin ambisiya və tamahkarlığının bir qismini əks etdirir.”
Türkiyəli siyasətçi və strateqlər bilirlər ki, Türkiyə qonşu, xüsusən də siyasi, təhlükəsizlik və iqtisadi təlatümlərlə mübarizə aparan ölkələrdə, böyük hegemonluq əldə etmədən öz varlığını möhkəmləndirə və regionda və dünyada nüfuzetmə rolunu və hökmranlığını tətbiq edə bilməz.
Şübhəsiz ki, İraq Türkiyənin mövcudluğunu genişləndirməyi hədəflədiyi ölkələrin siyahısında birinci yerdədir. Çünki bir çox şərait, tarixi, coğrafi, siyasi və sosial motivlər baxımından özünə yardımçı olacağını düşünür.
Hesabatın digər hissəsində Türkiyənin dost və düşmənlərinin İraqda türk qüvvələrinin mövcudluğunun genişləndirilməsi ilə bağlı narahatlığına toxunulur:
“Bəzi etibarlı kəşfiyyat mənbələrinə görə, Türkiyənin İraq Kürdüstanı bölgəsində 19 əsas düşərgəsinin olması ilə yanaşı, qoşunları Bamarni, Şiladzi, Batufan və Kani Masi bölgələrində yerləşən 11 əsas hərbi bazası var. Bunlar “Kiribz”, “Sənki” , “Siri”, “Kubaki”, “Kumri”, “Koxi Sebi”, “Siri Zir”, “Vadi Zaxo” və “Əl-İmadiyyə” məntəqələrində yerləşdirilib.”
2015-ci ildə İŞİD terror təşkilatının İraqın bəzi şəhərlərini işğal etməsindən təxminən bir il sonra Türkiyənin Başiqa, Soran, Qolan Qalası və Zamar şəhərlərində yeni düşərgələri təmir etdirdiyi bildirilir.
Türkiyə Ərbilin cənubundakı Hərir bölgəsindəki düşərgələrini də hərbi bazaya çevirdi və eyni zamanda “Sidkan” bazasını yaratdı.
Hesabata görə, Bu baza və düşərgələrdə yerləşdirilmiş türk hərbçilərinin (zabit və əsgər) sayının 7 mindən çox olduğu güman edilir. Onlar İraqın daxilinə, təxminən 100 kilometr məsafəyə qədər irəliləmişlər.
Ankara iqtisadiyyatın mövcudluq və genişlənmə sferasının inkişafı üçün ən mühüm və əhəmiyyətli sütunlardan biri olduğuna inandığından, İraqda təkcə hərbi və kəşfiyyat baxımından mövcudluğu ilə kifayətlənməyib.
Türkiyə Kürdüstan bölgəsində səkkiz neft yatağında fəaliyyət göstərən bir neçə neft şirkəti ilə neft investisiyaları sahəsində də iqtisadi mövcudluğunu gücləndirib.
Türkiyə bankları və mübadilə şirkətləri ilə yanaşı, bu ölkənin tikinti, qida və əczaçılıq sənayesi, elektrik enerjisi, geyim və elektron texnologiyaları sahələrində fəaliyyət göstərən onlarla şirkəti İraqda fəaliyyət göstərir.
Təbii ki, Türkiyənin bütün bu hərbi, kəşfiyyat və iqtisadi mövcudluğu birbaşa və dolayısı ilə siyasi arenada təsirli ola bilər.
Bu təsirin əlamətləri son bir neçə ayda, xüsusilə parlament seçkiləri zamanı və İraqın yeni hökumətinin formalaşması dövründə özünü daha qabarıq göstərib.