Birləşmiş Ştatlar 36 trilyon dollar borcla indiyədək dünyanın ən böyük milli borcuna malikdir və iqtisadçılar Trampın böhranı həll etmək qabiliyyətini şübhə altına alıb, administrasiyanın ABŞ-ın iqtisadi artımı ilə bağlı proqnozunu “uydurma əsər” adlandırıblar.
Xarici KİV-in verdiyi məlumata görə, ABŞ Prezidenti Donald Tramp respublikaçı senatorları, qlobal investorları, seçiciləri və hətta milyarder himayədarı İlon Maskı onun çox trilyon dollarlıq vergi endirimi paketinin federal hökuməti borca batmayacağına inandırmaq problemi ilə üz-üzədir.
Bazar günü verdiyi məlumata görə, maliyyə bazarları bu günə qədər şübhə ilə reaksiya verib, çünki Tramp söz verdiyi kimi kəsiri azaltmaq iqtidarında deyil.
Analitik mərkəzi olan American Enterprise İnstitutunun iqtisadi siyasət araşdırmalarının direktoru Maykl Ştrain, “Xərclərin trilyonlarla dolların kəsilməsi ilə bağlı bütün bu ritorika heç bir yerə getmədi” deyib. O, əlavə olaraq bildirib: “Konqresin və bu administrasiyanın səlahiyyətləri ilə bağlı narahatlıqlar var.”
Ağ Ev Tramp dövründə borc artımı ilə bağlı narahatlıq doğuran hər kəsi kəskin tənqid etdi, baxmayaraq ki, indiki tədbirlər Trampın 2017-ci ildə vergi endirimlərindən sonra ilk müddətində etdiyi kimidir.
Ağ Evin sözçüsü Carolyn Leavitt cümə axşamı keçirdiyi mətbuat brifinqinə vergi endirimləri ilə bağlı “bəzi yalan iddiaları” təkzib etmək istədiyini söylədi.
Leavitt: Büdcə kəsiri artıracağına dair yalan iddia, Konqresin Büdcə Ofisi və digər qiymətləndirmə orqanlarının səhv fərziyyələrdən istifadə etməsinə və tarixən həm Demokratik, həm də Respublikaçı administrasiyalar zamanı proqnozlaşdırmada uçurum olmasına əsaslanır.
Əksər iqtisadçılar qeyri-partiyalı Konqres Büdcə İdarəsini siyasətlərin qiymətləndirilməsi üçün əsas standart hesab edirlər, baxmayaraq ki, bu qurum Trampın birtərəfli tarifləri kimi icra hakimiyyəti tərəfindən həyata keçirilmiş tədbirlərə dair xərc qiymətləndirməsi təqdim etmir.
Texnologiya sahəsində milyarder olan İlon Mask, hansı ki, bu yaxınlara qədər Trampın daxili çevrəsinin bir hissəsi kimi hökumətin səmərəlilik naziri rolunda çıxış edirdi, CBS News-a bildirib ki, böyük xərcli qanun layihəsini görmək onu “açıq şəkildə məyus edib” və bu planın büdcə kəsirini azaltmaq əvəzinə onu daha da artırdığını deyib.
Qanun layihəsinin xərcləri daha az görünsün deyə, qanunun müxtəlif hissələrinin müddəti məhdud olacaq. Bu taktika 2017-ci ildə Trampın vergi endirimlərində də istifadə olunmuşdu və bu günkü problemi yaratdı — həmin əvvəlki paketdəki bir çox vergi endirimi gələn il müddətini başa vuracaq.
Lakin ABŞ-ın milli borcu indi səkkiz il əvvəlkindən xeyli böyükdür. İnvestorlar hökumətdən borclanmanı davam etdirmək üçün daha yüksək faiz dərəcəsi (mükafat) tələb edirlər, çünki ümumi borc artıq 36.1 trilyon dolları keçib.
Ağ Evin İqtisadi Müşavirlər Şurası iddia edir ki, tətbiq olunan siyasətlər o qədər sürətli iqtisadi artım yaradacaq ki, illik büdcə kəsiri ümumi iqtisadiyyatla müqayisədə azalacaq və bu da Amerika Birləşmiş Ştatlarını maliyyə baxımından dayanıqlı bir yola salacaq.
Şuranın rəhbəri Stefen Miran jurnalistlərə bildirib ki, Ağ Evin proqnozlaşdırdığı iqtisadi artım gözlənilən tarif gəlirləri ilə birləşdikdə, proqnozlaşdırılan büdcə kəsiri azalacaq.
Lakin iqtisadçılar Trampın planının büdcə kəsirini azaltmaq üçün kifayət qədər iqtisadi artım yaradacağına şübhə ilə yanaşırlar. Əksər iqtisadçılar hesab edirlər ki, əlavə borc faiz dərəcələrini yüksək səviyyədə saxlayacaq və ümumi iqtisadi artımı zəiflədəcək, çünki ev, avtomobil, biznes və hətta universitet təhsili üçün borclanma xərcləri artacaq.
Büdcə və Siyasət Prioritetləri Mərkəzinin analitiki Brendan Dyuq (Brendan Duke) bu barədə deyib: “Bu, sadəcə olaraq gələcək siyasətçilərin qarşılaşacağı problemlərə əlavə olunur.” O, əlavə olaraq bildirib ki, qanun layihəsindəki vergi endirimlərinin 2028-ci ildə müddəti bitməli olduğu üçün qanunvericilər eyni vaxtda sosial təminat, Medicare (yaşlılar üçün tibbi sığorta) və müddəti bitmiş vergi endirimləri ilə məşğul olmaq məcburiyyətində qalacaqlar.
Penn-Wharton Büdcə Modeli məktəbinin direktoru Kent Smetters də bildirib ki, Trampın iqtisadi komandasının artım proqnozları “xəyali bir təsirdir.” Onun sözlərinə görə, bu qanun layihəsi bəzi işçilərin daha az işləməsinə səbəb olacaq, çünki bu yolla onlar Medicaid (az gəlirlilər üçün tibbi sığorta) almaq hüququ qazanacaqlar.
Ağ Evin büdcə kəsiri ilə bağlı narahatlıqları aradan qaldıra bilməməsi Tramp üçün siyasi nəticələr doğura bilər, çünki Nümayəndələr Palatası tərəfindən təsdiqlənmiş vergi və xərc azaldılması qanun layihəsi indi Senata göndərilib.
Viskonsin ştatından respublikaçı senator Ron Conson və Kentakidən senator Rend Paul hər ikisi mümkün büdcə kəsiri artımı ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə ediblər və Conson bu qanun layihəsinin dayandırılmasından danışıb.
