Liviya ABŞ-a güvənərək, ölkənin nüvə proqramını ciddi şəkildə məhdudlaşdıran və bütün yoxlamalar üçün şərait yaradan müqavilə imzaladı; lakin bu etimad son nəticədə Liviya ərazisinə geniş yayılmış xarici təcavüzə və ölkədə çoxillik böhrana səbəb oldu.
Müəmmər Qəzzafi müxtəlif ölkələrin alimləri ilə əməkdaşlıq edərək Liviyanın nüvə proqramını nüvə silahı yaratmaq mərhələsinə çatdırmışdı. Bu hərəkətin səbəblərindən biri kimi İsrailin mümkün nüvə hücumlarına qarşı durma qabiliyyəti göstərilib.
İllərlə Vaşinqtonun tələblərinə müqavimət göstərdikdən sonra bu siyasətçi nəhayət Liviyaya qarşı sanksiyaları ləğv etmək və ölkəsini təcrid vəziyyətindən çıxarmaq ümidi ilə ABŞ-a müraciət etdi və Liviyanın silahlarını və digər nüvə məlumatlarını könüllü olaraq kiçik Corc Buşa təhvil verdi.
Qəzzafi ümid edirdi ki, onun ABŞ-a güvənməsi onu gələcək bəlalardan qoruyacaq. Əvvəlcə Liviya üçün hər şey yaxşılaşdı. ABŞ-ın ölkəyə qarşı sanksiyalarının bir qismi ləğv edildi və Vaşinqtonla Tripoli arasında münasibətlər yaxşılaşdı; amma bununla da iş bitmədi.
Liviyanın zamanla ABŞ-a güvənməsi elə bir nəticə verdi ki, Qəzzafi rejiminin süqutundan 12 il sonra belə indi də parçalanmış və xaosa qərq olmuş Liviya ilə üz-üzəyik.
Nüvə proqramına yox; təcavüzə salam
ABŞ ilə Liviya arasında razılaşmadan çox keçməmişdi ki, 2011-ci ildə Qəzzafiyə qarşı xalq etirazları gücləndi. İndi ABŞ və NATO müttəfiqləri üçün mülki əhalini xilas etmək bəhanəsi ilə Liviyaya hücum etmək üçün əlverişli fürsət yaranmışdı; mineral ehtiyatlarla zəngin bir ölkə.
ABŞ-a güvənərək raket proqramını çox məhdudlaşdıran və nüvə proqramını da dayandıran Liviya xarici təcavüzlər qarşısında əli boş qaldı. ABŞ-ın bir hərbi əməkdaşı bu vəziyyəti belə təsvir etmişdi: “Məlumat verilməsindən 42 saatdan az vaxt ərzində sursatlar yığılmış və bütün təyyarələr yüklənmişdi.”
Ölkəsinin nüvə və raket proqramını könüllü olaraq Vaşinqtona təqdim edən Qəzzafi təkcə devrilmədi, həm də ölkəsini hələ təxminən 15 il keçməsinə baxmayaraq hələ də sonu görünməyən bir illərboyu böhrana sürüklədi.
Bu ölkə daxili müharibələrin, terrorçuların və separatçı fəaliyyətlərin səhnəsinə çevrildi və heç vaxt sülhü görmədi. Bu müharibələrdə 20 mindən çox insan həlak oldu.
Ukrayna da Qərbə güvəndi
Ukrayna da nüvə proqramını ABŞ kimi ölkələrin təhlükəsizlik zəmanətləri müqabilində dayandırdı və NATO-ya ümid bəslədi. Bu ölkə isə təxminən 4 illik Rusiya ilə müharibədən sonra hələ NATO-ya üzv olmayıb, hətta ABŞ və Rusiyanın iştirakı ilə keçirilən ilkin sülh danışıqlarına belə qatılmayıb!
Donald Tramp bu barədə bildirmişdi ki, Ukrayna prezidenti Zelenski “danışıqlarda iştirak etməsi üçün o qədər də önəmli adam deyil.” Bu isə Ukraynaya öz taleyini özü müəyyən etmək imkanının verilmədiyi anlamına gəlir.
Netanyahu İranı “Liviyalaşdırmaq” istəyir
İsrail rejiminin baş naziri Benyamin Netanyahu açıq şəkildə bəyan edib ki, İranı “Liviyalaşdırmaq” istəyir; yəni, bu ölkədə zənginləşdirmə fəaliyyətini sıfıra endirmək və bütün İranın nüvə obyektlərini ləğv etmək niyyətindədir. Bu, əlbəttə ki, yalnız ilk addımdır. İranın raket qabiliyyətinin məhdudlaşdırılması da ABŞ və İsrail rejiminin istədiyi məsələlərdəndir.
Digər ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, İranın nüvə proqramından çəkilməsi təkcə bu ölkəni əsas hüququndan məhrum etməklə qalmır, həm də onu zəif vəziyyətə salır və torpaqlarına genişmiqyaslı təcavüz üçün zəmin yaradır; çünki İranın qoruyucu gücü ciddi şəkildə azalır.
Müxtəlif ekspertlərin fikrincə, qoruyucu qüvvəni yaradan “güc”dür, zəiflik deyil. Bu gün nüvə gücünün olması bu gücün əsas sütunlarından biridir. İranın bu mühüm gücdən imtina etməsi ölkənin gələcəyi üçün acınacaqlı nəticələr doğuracaq.
