İsrail Azərbaycanla Ermənistan arasında müharibədən niyə narahatdır?

Oktyabrın 26-da Azərbaycan və Ermənistan arasında hərbi əməliyyatların yenidən başlaması ilə İsrail mediası və ekspertləri vurğulamşdılar ki, Mərkəzi Asiya regionu ilə bağlı məsələlər, hətta İsrail ilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Bəhreyn arasında imzalanan son sülh sazişlərindən və onun Fars körfəzindəki mövcudluğunun tanınmasından sonra belə, bu, İsrail üçün hələ də çox vacibdir.
Bu media və ekspertlər böhranın İsrail üçün əhəmiyyətinin əsas səbəbini ABŞ-ın müxtəlif torpaqlarda uzun müddətdir oynadığı roldan uzaq olması hesab ediblər.
İsrailin də onlarda maraqları var və ya onlardakı dəyişikliklər bu ölkəyə təsir edəcək.
İsrailin “The Jerusalem Post” qəzeti bazar günü (oktyabrın 26-da) yazıb ki, ABŞ hegemon rolundan nə qədər uzaqlaşarsa, məntəqədə Türkiyə, İran və İsrail kimi regional güclərin daha çox rol oynaması qaçılmazdır.
Amma İsrail ABŞ-ın bütün sahələrdə azalan rolundan sonra Türkiyənin Qafqaz da daxil olmaqla regionda daha fəal rol oynamasına həssas olub.
Sovet İttifaqı dağılandan bəri Azərbaycan və Ermənistan orduları ermənilərin çoxluq təşkil etdiyi Dağlıq Qarabağ bölgəsində çəkişmələrlə məşğuldur.
1988-ci ildə iki respublika arasında gedən müharibələr 30 minə yaxın insanın ölümünə səbəb oldu. Bu ilin iyul ayında iki ölkə arasında bir neçə gün davam edən toqquşmalar göstərdi ki, bu münaqişələr hələ də davam edir və kül altında hər an alışmağa hazır olan köz misalındadır.
İndi bu gərginliyin nəticələrini təkcə Türkiyə, İran və Rusiya kimi qonşu ölkələr deyil, İsrail də seyr etməkdədir.
İsrail mətbuatının yazdığına görə, ölkə Cənubi Qafqazdan uzaqda olmasına baxmayaraq, Türkiyə də daxil olmaqla, digər siyasi aktorların yanaşmasına uyğun olaraq bölgəyə münasibətdə yüngül və ağır mövqe və fəaliyyət nümayiş etdirməkdədir.
Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, Bakı heç vaxt öz ərazisindən və ya hava məkanından istifadə edərək İrana hücum etməyə icazə verməyəcək.
Azərbaycan Respublikası öz hava məkanından “İrana pilotsuz təyyarə zərbəsi” üçün istifadə etməyi rədd edib.
Yaxın vaxtlara qədər İsrail Azərbaycanla Ermənistan arasında hərbi-ərazi münaqişəsində Bakının aparıcı rol oynamasını istəyirdi.
Xüsusən də, son illər Azərbaycan Respublikası İsraillə geniş əlaqələrə malik olmaqda maraqlı olduğunu göstərmişdi.
Azərbaycanın İsrailin neft ehtiyacının 40 faizə qədərini təmin etməsi və son on ildə bəzi İsrail silahlarının müştərisi olması Azərbaycanın İsrail üçün əhəmiyyət kəsb etməsinin yeganə səbəbi deyil.
İsrailin o vaxtkı xarici işlər naziri Aviqdor Liberman 2012-ci ildə İrana işarə edərək demişdi ki, “Azərbaycan İsrail üçün Fransadan daha vacibdir.”
Bu ilin iyulunda Azərbaycan və Ermənistan orduları arasında baş verən toqquşmalar zamanı israilli ekspertlər demişdilər ki, “İsrailin Azərbaycana dəstəyinin və Azərbaycan ordusuna silah yardımının zəruriliyində” həlledici meyarlardan biri Azərbaycan-İsrail münasibətlərinin “strateji əhəmiyyətili” olmasıdır. Ona görə ki, Azərbaycan İranla əlaqələrə, xüsusilə də uzun bir sərhədə malikdir.
Bu israilli ekspertlərdən bəziləri İsrailin İranın şimal sərhədində mövcudluğu və fəaliyyətlərinin əhəmiyyətindən danışıblar.
Səfaddakı İsrail Diplomatiyası Mərkəzinin analitiki Rachel Avraham iyul ayında “İsrail Hume” qəzetində yazmışdı ki, İsrail bu münaqişədə Bakının yanında olmalıdır, çünki “Azərbaycan İsrailin İrana qarşı gözü və qulağıdır.”
İyul ayında bəzi xəbərlərdə Natanz nüvə stansiyasındakı sentrifuqa istehsalı zavodunun Azərbaycan Respublikasından uçan İsrail pilotsuz təyyarələri tərəfindən hədəfə alındığı iddia edilsə də, Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi bunu rəsmi açıqlamada təkzib edib.
Bundan əvvəl bəzi KİV-lər 2017-ci ilin fevralında İranın nüvə sənədlərinin oğurlanması ilə bağlı işdə Azərbaycan Respublikasının adını hallandırmışlar. Onlar İsrail kəşfiyyat agentliyi ilə əməkdaşlıq edərək İranın nüvə arxivini Tehrandan oğurlayan agentlərin quru yolla Azərbaycan Respublikasına gəldiyini və bir neçə saat sonra sənədləri təyyarə ilə İsrailə apardıqlarını iddia etmişdilər.
İsrailin susqunluğu fonunda Azərbaycan bu ittihamları da təkzib edib.
İsrail Azərbaycan Respublikası ilə münasibətlərini yaxşılaşdırarkən Ermənistanın İran İslam Respublikası ilə əlaqələrindən narazılığını açıq və üstüörtülü şəkildə ifadə edib.
İsrail mediası iddia edir ki, İranın Ermənistanı dəstəkləməsi İsrailin Azərbaycanla yaxınlığı ilə bağlıdır.
Nə vaxt İsrail silahlarının Azərbaycana satılması məsələsi İsraildəki tərəfdarlar və əleyhdarlar arasında gərginlik yaratsa, razılaşmanın bəzi tərəfdarları Ermənistan Müdafiə naziri ilə Baş nazirinin son illərdə Tehrana son səfərlərini əsas gətirərək, İrəvanın “İsrailin ən qatı düşməni” olan Tehranla əməkdaşlıq etdiyini vurğulayırlar.
Bu yay Ermənistanın Azərbaycanın İsrail silahlarından istifadə etməsi ilə bağlı susqunluğu nəhayət pozuldu və İrəvan rəsmi olaraq İsraili bu “ölümcül” sövdələşmələri dayandırmağa çağırdı.
Ermənistanın Xarici İşlər naziri Zöhrab Manatskanyan iyul ayında ölkəsinin Azərbaycanla hərbi gərginlik yaşadığı günlərdə İsrail mediasına müsahibəsində deyib ki, Azərbaycan qoşunlarının əlində olan İsrail silahları Ermənistanda mülki infrastrukturu məhv edir.
Halbuki, Ermənistan ötən ay Tel-Əvivdə öz səfirliyini açıb, İsrail isə hazırda İrəvanda səfirliyinin olmasını planlaşdırmadığını bildirib.
Azərbaycan isə hələ ki, İsraildə səfirliyinin açılmasına razılıq verməyib, həmçinin Tehranla əlaqələrin genişləndirilməsində və möhkəmlənməsində maraqlı olduğunu vurğulayıb.