Trampın “Amerikanın Qəzzəyə sahib olması” və oradakı sakinlərin digər ölkəyə köçürülməsi üçün qalmaqallı planı ABŞ-ın müxtəlif ölkələrdəki xarici və hərbi müdaxilələri ilə bağlı qara tarixini xatırladır.
İkinci dünya müharibəsinin əksinə Vaşinqton Vyetnamdan tutmuş Suriyaya qədər daxil olduğu hər bir yerdə uğursuzluqla üzləşib.
Buna baxmayaraq, Tramp Netanyahu ilə keçirdiyi mətbuat konfransında Qəzzə sakinlərinin Misirdə, İordaniyada və ya hər hansı bir ərəb ölkəsində məskunlaşmasını istəyib. O, ABŞ-ın Qəzzənin idarəçiliyini öhdəsinə alacağını və ölkəsinin bu bölgəni yenidən qurmaq və oranı sahil istirahət zonasına (Orta Şərq Rivierası) çevirmək üçün məsuliyyəti öhdəsinə götürmək üçün orada uzunmüddətli malikiyyətə sahib olmasının gözlənildiyini bildirib.
Trampın bu açıqlamaları ərəb ölkələrinin sərt reaksiyası ilə qarşılanıb və onlar Qəzzə sakinlərinin məcburi köçürülməsinə qarşı olduqlarını bildiriblər.
Bununla əlaqədar olaraq, qəzetlərdən biri verdiyi hesabatda ABŞ-ın müxtəlif ölkələrdəki xarici və hərbi müdaxilələri və sonda biabırçı uğursuzluğu ilə bağlı tarixçə təqdim edib.
Vyetnama müdaxilə
1956-cı ildən etibarən, ABŞ aşkar bir müdaxilədə Vyetnamda yüz minlərlə qüvvə yerləşdirdi. ABŞ beynəlxalq qadağaya sahib silahlardan istifadə edərək güclü bombardmanlar zamanı vyetnamlı mülki şəxsləri və kəndliləri qətliam etdi.
Amerikanın Vyetnamdakı geniş hərbi mövcudluğna baxmayaraq, ölkənin şimalında yaşayan insanlar Vyetkonq döyüşçülərinin (Milli Azadlıq Cəbhəsi qüvvələri) köməyi ilə amerikalı qüvvələrlə amansız partizan müharibəsinə girdilər. Onlar meşə pusqularının və tunel şəbəkələrinin köməyi ilə ABŞ ordusuna ağır ziyanlar vurdular. Bu isə Amerikada daxili vəziyyətin alovlanmasına və müharibəyə qarşı nümayişlərin keçirilməsinə səbəb oldu.
Vyetkonqun ABŞ qüvvələrinə və cənub hökumətinə ardıcıl zərbələrindən, 60 min amerikalı əsgərin öldürülməsindən, yüz minlərlə insanın yaralanmasından və müharibə nəticəsindəki psixoloji xəstəliklərdən sonra Vaşinqton şimallılarla müzakirəyə məcbur oldu. ABŞ 1937-ci ildə Vyentnamla sülhə və ABŞ qüvvələrinin bu ölkədən geri çəkilməsinə razı oldu.
Şimallılar 1975-ci ildə ABŞ diplomatlarının səfirliklərinin damından tələsik çıxışından sonra paytaxt Sayqonun nəzarətini ələ aldılar. Amerika da cənubdakı şəriklərini rahatlıqla dəstəksiz yaxud onları çıxarmaq üçün çarə fikirləşmədən tək buraxdı.
Somaliyə hərbi müdaxilə
1991-ci ildə Somalidə silahlı qruplaşmalar arasında daxili toqquşmalar sayəsində Amerika mülki şəxsləri himayə etmək və humanitar yardımların paylanılmasına nəzarət etmək bəhanəsi ilə meydana daxil oldu.
ABŞ 1992-ci ildə qıtlıq qurbanlarına kömək və Somaliyə sülhü qaytarmaq iddiası ilə “Ümidi qaytarmaq” adlı əməliyyatlara başladığını bildirdi.
Vaşinqton digər bir neçə ölkədən on minlərlə əsgərlə birlikdə 28000 əsgəri ilə Somaliyə daxil oldu. Bu hərəkət xalqın qəzəbinə səbəb oldu və onu beynəlxalq bəhanələrlə torpaqlarının işğal olunması hesab etdilər. Beləliklə də, amerikalı və digər xarici ölkələrin qüvvələri üz-üzə gəldilər. Bu, Amerikanın əməliyyatlarının böyük uğursuzluğuna səbəb oldu və bu ölkədə qalan 151 nəfər sülhməramlı da öldürüldü.
ABŞ-a vurulan bu böyük zərbədən sonra Amerikanın o vaxtkı prezidenti Bill Klinton, qüvvələrinin Somalidən çıxarılmasını və Somali işindən uzaqlaşmasını elan etdi. ABŞ qüvvələri somalililərə qarşı pozuntular, qətllər və cinsi təcavüzlərdə ittiham olundular.
Əfqanıstan müharibəsi
2011-ci il 11 Sentyabr hadisəsindən sonra Amerika əl-Qaidənin məsuliyyət daşıdığını açıqladı. ABŞ Əfqanıstanda hakimiyyətdə olan Talibandan əl-Qaidə rəhbəri Üsamə bin Ladeni təhvil verməsini istədi, lakin Taliban buna qarşı çıxdı. Bu bəhanə ilə də ABŞ Talibanı devirmək üçün Əfqanıstana qarşı vəhşi bir müharibəyə başladı.
ABŞ Əfqanıstanı sürətli şəkildə nəzarət altına almaq üçün şəhərləri bombardmançı təyyarlərlə bombaladı. ABŞ bir neçə həftə ərzində Taliban qüvvələrinin tez bir vaxt ərzində əsas şəhərlərdən kələ-kötür dağlara və kəndlərə çəkilməsindən sonra bu ölkəyə girdi.
ABŞ Talibana qarşı olan bəzi əfqan tayfalarından ibarət yaraqlıların köməyi ilə Hamid Kərzinin başçılıq etdiyi bir hökumət yaratdı və Talibanla mübarizə aparmaq üçün yerli bir ordu təşkil etdi.
Amma Amerika bu dəfə də Vyentnama oxşar bataqlığa girdi. Çünki Talibanın geri çəkilməsi coğrafiyasına yaxşı bələd olduğu dağlardan yıxılma və partizan müharibəsi başlatmaq məqsədi daşıyırdı.
ABŞ-ın Əfqanıstana gətirdiyi hökumət korrupsiyası, hökumətin hakimiyyətdə qalması üçün ölkə resurslarının hədərə getməsi və Talibandan aldığı ağır zərbələr hökumətin çökməsinə səbəb oldu.
Taliban Trampın birinci prezidentlik dövründə ABŞ-la müzakirəyə başladı və Amerikanın çıxması üçün sülhnamə razılaşması imzadı. Bundan sonra 2021-ci ildə Amerikanın Əfqanıstandan çıxması xaotik bir şəkildə başladı. Taliban tez bir zamanda böyük şəhərlərə hücum etdi. Böyük şəhərlər süqut etdikdən sonra ABŞ-la həmkarlıq edən əfqan qüvvələrindən ibarət dəstə mövqelərindən və böyük hərbi bazalardan qaçdı.
Avqustun 15-də Kabul Talibanın əlinə keçdi və ABŞ xaotik bir vəziyyətdə bütün ABŞ və xarici diplomatları bu ölkədən çıxardı. Əşrəf Qəni isə təkcə bir helikopterə minərək süqut etməkdə olan rejimini tərk etdi.
İraq müharibəsi
2003-cü ildə ABŞ İraqın kütləvi qırğın silahlarına sahib olduğunu iddia etdi. Bağdad belə silahlara malik olmadığını vurğulamaq üçün hərbi obyektlərinin qapılarının beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən yoxlanılması üçün açıq olduğunu bildirdi. Buna baxmayaraq, ABŞ bu ölkəyə hücum etmək və bu təcavüzünə qanunilik vermək üçün dünyanı inadırmağa çalışırdı.
ABŞ o vatkı müdafiə naziri Kalin Pavelin vasitəsi ilə Bağdadın bioloji silahlara sahib olması ilə bağlı saxta sənədlər təqdim etdi, amma bütün dünya bu iddianı rədd etdi. Bununla yanaşı, sonda ABŞ İraqa hücum etdi və Səddam rejimini devirdi.
ABŞ-ın İraqdakı işğalçılığı dövründə İraqda bir çox müqavimət qrupları üzə çıxdı. Sonra əl-Qaidə terrorçuları və daha sonra İŞİD meydana girdi. ABŞ qüvvələrinə qarşı partizan müharibəsi başladı və bu arada ABŞ-a ağır xəsarətlər dəydi.
2008-ci ildə Nuri əl-Malikinin rəhbərliyi ilə hökumət qurulduqdan sonra ABŞ-ın o vaxtkı prezidenti oğul Corc Buş ABŞ qüvvələrinin 2011-ci ildə İraqdan geri çəkilməsi ilə bağlı razılaşmanı imzaladı. Daha sonra Barak Obama hökuməti Amerikanın hərbi qüvvələrinin əksəriyyətini İraqdan çıxardı və yalnız Eynul-Əsəd bazasını və bir sıra hərbi qüvvələrini ABŞ-ın İraqdakı səfirliyinin qoruyucusu kimi saxladı.
